Przepisy zawarte w artykule 264 § 2–4 kodeksu karnego są szczególnie istotne w obecnych realiach, zwłaszcza w kontekście problemu nielegalnej imigracji i działań mających na celu niezgodne z prawem przekraczanie granic państwowych. Regulacje te odnoszą się zarówno do osób, które same próbują przekroczyć granicę w sposób nielegalny, jak i do tych, które pomagają innym w zorganizowany sposób.
Paragraf 2 tego artykułu dotyczy sytuacji, w której ktoś przekracza granicę Rzeczypospolitej Polskiej z naruszeniem przepisów, ale w sposób szczególnie poważny – z użyciem przemocy, groźby, podstępu lub we współdziałaniu z innymi osobami. To nie jest zwykłe „przejście przez płot”, ale działanie, w którym łamane są nie tylko przepisy graniczne, ale także zasady bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Paragraf 3 odnosi się do osób, które nie tylko same przekraczają granicę, ale organizują nielegalne przekroczenie granicy dla innych. To może obejmować np. przewożenie ludzi przez zieloną granicę, przygotowywanie fałszywych dokumentów lub organizowanie transportu, noclegów i dalszej drogi. Kluczowe jest tutaj słowo „organizuje” – chodzi o działania z wyprzedzeniem, zaplanowane i skierowane na umożliwienie innym osobom nielegalnego wjazdu do Polski.
Paragraf 4 rozszerza odpowiedzialność na osoby, które organizują nielegalne przekraczanie granicy nie Polski, ale innego państwa. Jednak dotyczy to tylko sytuacji, gdy Polska zobowiązała się do ścigania takich przestępstw na podstawie umów międzynarodowych, które ratyfikowała. Przepis ten ma związek z międzynarodową współpracą w zakresie zwalczania przestępczości transgranicznej, w tym przemytnictwa ludzi.
W skrócie, art. 264 § 2–4 k.k. ma na celu przeciwdziałanie zarówno nielegalnemu przekraczaniu granic w sposób zorganizowany lub siłowy, jak i działalności osób, które taki proceder planują, ułatwiają lub nim kierują – niezależnie od tego, czy chodzi o granice Polski, czy inne granice państwowe, których ochrona jest również w interesie Rzeczypospolitej.
Kwalifikacja prawna
Art. 264. § 1. (uchylony)
§ 2. Kto wbrew przepisom przekracza granicę Rzeczypospolitej Polskiej, używając przemocy, groźby, podstępu lub we współdziałaniu z innymi osobami,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 3. Kto organizuje innym osobom przekraczanie wbrew przepisom granicy Rzeczypospolitej Polskiej,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 4. Karze określonej w § 3 podlega ten, kto organizuje innym osobom przekraczanie wbrew przepisom granicy innego państwa, jeżeli obowiązek ścigania takiego czynu wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy między-narodowej.
Wysokość kary
Jeśli chodzi o kary przewidziane w art. 264 § 2–4 kodeksu karnego, ustawodawca wyraźnie rozróżnia stopień szkodliwości poszczególnych czynów i odpowiednio do tego określa wymiar sankcji.
W przypadku § 2, czyli sytuacji, gdy ktoś sam przekracza granicę Polski wbrew przepisom, ale robi to z użyciem przemocy, groźby, podstępu lub we współdziałaniu z innymi, grozi kara pozbawienia wolności do 3 lat. To oznacza, że czyn ten traktowany jest jako przestępstwo, choć w dolnej granicy bezwzględnej kary (czyli ustawodawca nie przewidział minimalnego progu – sąd może orzec np. karę miesiąca pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem).
Z kolei § 3 dotyczy organizowania nielegalnego przekraczania granicy Polski przez inne osoby. Taki czyn jest oceniany jako poważniejszy, ponieważ zakłada zorganizowaną działalność, często o charakterze zarobkowym lub zorganizowanym przestępczo. W tym przypadku kara wynosi od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. Sąd nie może orzec kary niższej niż 6 miesięcy – jest to tzw. kwalifikowane przestępstwo z dolną granicą kary.
Wreszcie, § 4 wprowadza taką samą odpowiedzialność jak w § 3 – czyli od 6 miesięcy do 8 lat więzienia – dla osób, które organizują nielegalne przekraczanie granicy innego państwa, ale tylko wtedy, gdy Polska ma międzynarodowy obowiązek ścigania tego typu przestępstwa. To może mieć zastosowanie np. w przypadku działań przemytników ludzi działających na terytorium Polski, którzy organizują przerzuty na Zachód.
Przykład orzecznictwa – Art. 264. § 2.
Sąd Rejonowy w Przemyślu wyrokiem z 9 lipca 2025 r. skazał obywatela Ukrainy Vadyma H. za przestępstwa z art. 233 § 6 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k. i art. 264 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k., na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z zawieszeniem wykonania kary na okres próby 2 lat, karę grzywy odpowiadającej kwocie 1500 zł oraz środek karny w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości, poprzez wywieszenie jego odpisu na tablicy ogłoszeń Sądu Rejonowego w Przemyślu przez okres 2 miesięcy. Sąd obciążył oskarżonego opłatą i kosztami postępowania w łącznej wysokości 703, 67 zł.
Vadym H. przyznał się do złożenia fałszywego oświadczenia na podstawie art. 4 pkt 13 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U.2025.337 t.j. z dnia 2025.03.18), w celu uzyskania numeru PESEL i wygenerowania dokumentu Diia.pl (elektroniczny dokument tożsamości i pierwsze w UE cyfrowe zezwolenie na pobyt), na podstawie którego kilkakrotnie nielegalne przekroczył granicę RP w celach zarobkowych.
Przykład orzecznictwa – Art. 264. § 3.
W październiku 2024 r., w rejonie granicy polsko‑białoruskiej, dwóch obywateli Ukrainy (w wieku 23 i 36 lat) czekało na migrantów pieszo przekraczających granicę. Mieli ich odebrać swoimi samochodami (Skoda Octavia i Audi A6), za co otrzymywali około 500 USD od osoby. Plan jednak nie powiódł się: zostali zatrzymani przez Straż Graniczną przed odbiorem osób. Usłyszeli zarzuty organizowania nielegalnego przekroczenia granicy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej — czyn z art. 264 § 3 k.k.
W dniu 5 lutego 2025 r. Sąd Rejonowy w Augustowie skazał obu mężczyzn na 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz orzekł przepadek obu pojazdów, które mieli wykorzystać w procederze.
Dziękujemy za przeczytanie artykułu! Jeśli interesują Cię tematy związane z ruchem drogowym, wykroczeniami czy przepisami karnymi i chcesz być na bieżąco – zasubskrybuj powiadomienia o nowych treściach. Zachęcamy do komentowania i zadawania pytań. Wracaj do nas regularnie!
Pozostaw komentarz