Przestępstwo popełnione podczas kierowania samochodem może przybrać różne formy, zależnie od zachowania kierującego i jego skutków. Do najpoważniejszych należą: prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości (art. 178a § 1 k.k.), ucieczka z miejsca wypadku (np. po potrąceniu pieszego – art. 177 § 1–2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k.), niezatrzymanie się do kontroli drogowej (art. 178b k.k.), czy sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym (art. 174 § 1 k.k.). Są to czyny o charakterze przestępczym – nie wykroczeniowym – które zagrażają życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu publicznemu. W takich przypadkach kluczowe jest ustalenie sprawcy, czyli osoby faktycznie kierującej pojazdem w momencie zdarzenia.
W sytuacji, gdy policja identyfikuje pojazd uczestniczący w przestępstwie – np. na podstawie monitoringu, numerów rejestracyjnych, nagrania z kamery samochodowej czy zeznań świadków – pierwszym krokiem jest ustalenie, kto siedział za kierownicą. W tym celu organy ścigania zwracają się do właściciela pojazdu z żądaniem wskazania, komu powierzył samochód do kierowania w oznaczonym czasie. Obowiązek taki wynika z art. 78 ust. 4 ustawy – Prawo o ruchu drogowym i ma kluczowe znaczenie nie tylko dla postępowań o wykroczenia drogowe, ale i dla wykrywania poważniejszych przestępstw.
Jeśli właściciel odmawia wskazania kierującego – twierdząc na przykład, że „nie pamięta”, „nie wie”, albo wprost odmawia odpowiedzi – wówczas sam naraża się na odpowiedzialność wykroczeniową. Zgodnie z art. 96 § 3 Kodeksu wykroczeń: „Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi nie wskaże na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie”. W praktyce oznacza to, że jeśli właściciel nie poda, kto kierował, popełnia wykroczenie i może zostać ukarany grzywną w wysokości nie niższej niż 4000 zł.
Należy jednak podkreślić, że przepis ten budzi kontrowersje w kontekście konstytucyjnych praw jednostki, zwłaszcza prawa do obrony i zasady, że nikt nie ma obowiązku dostarczania dowodów przeciwko sobie (tzw. zasada nemo se ipsum accusare). Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 12 marca 2014 r. (sygn. P 27/13) uznał, że art. 96 § 3 k.w. jest zgodny z Konstytucją, ale zaznaczył przy tym, że właściciel nie ma obowiązku wskazywania samego siebie jako sprawcy, jeśli sam kierował pojazdem. Innymi słowy – nie może zostać ukarany za niewskazanie kierującego, jeśli kierował sam, a milczenie służy realizacji jego prawa do obrony.
W praktyce oznacza to, że jeśli właściciel samochodu faktycznie był sprawcą przestępstwa i nie chce tego przyznać, nie musi się samooskarżać. Może odmówić odpowiedzi, a organy ścigania muszą poszukiwać innych dowodów. Jednak w każdej innej sytuacji – gdy kierował ktoś inny, a właściciel zna tożsamość tej osoby, lecz nie chce jej ujawnić – odmowa współpracy z organami może zostać uznana za wykroczenie i skutkować nałożeniem grzywny.
To rozwiązanie prawne jest narzędziem służącym skutecznemu ściganiu sprawców naruszeń w ruchu drogowym, lecz jednocześnie balansuje na granicy ingerencji w prawa jednostki. Właściciel pojazdu ma obowiązek współpracy, ale nie kosztem samooskarżenia. W sytuacjach, gdy przestępstwo popełniła osoba trzecia, a właściciel odmawia jej wskazania – z lojalności, obawy o konsekwencje lub w celu ochrony bliskiego – musi liczyć się z ryzykiem odpowiedzialności wykroczeniowej i dotkliwej kary finansowej.
Wykroczenie
Niewskazanie użytkownika pojazdu.
Naruszone przepisy
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym
Art. 78. Ust. 4. Właściciel lub posiadacz pojazdu jest obowiązany wskazać na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie, chyba że pojazd został użyty wbrew jego woli i wiedzy przez nieznaną osobę, czemu nie mógł zapobiec.
Art. 78. Ust. 5. W przypadku, gdy właścicielem lub posiadaczem pojazdu jest:
1) osoba prawna,
2) jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną,
3) jednostka samorządu terytorialnego,
4) spółka kapitałowa w organizacji,
5) podmiot w stanie likwidacji,
6) przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną,
7) zagraniczna jednostka organizacyjna
– do udzielenia informacji, o której mowa w ust. 4, obowiązana jest osoba wyznaczona przez organ uprawniony do reprezentowania tego podmiotu na zewnątrz, a w przypadku niewyznaczenia takiej osoby – osoby wchodzące w skład tego organu zgodnie z żądaniem organu, o którym mowa w ust. 4, oraz sposobem reprezentacji podmiotu.
Kwalifikacja prawna
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń
Art. 96. § 3. Tej samej karze (karze grzywny) podlega, kto wbrew obowiązkowi nie wskaże na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie.
Wysokość mandatu
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń.
Sprawca podlega karze grzywny w wysokości nie niższej niż 4000 zł.
Punkty karne
Brak
Kod
Brak
Uprawnienia mandatowe
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca. Jeżeli interesują Ciebie zagadnienia związane z ruchem drogowym lub kwestiami prawnymi kodeksu wykroczeń i chcesz być na bieżąco, możesz zasubskrybować powiadomienia o nowych artykułach; komentuj, zadawaj pytania dotyczące interesujących Cię zagadnień. Zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Treści z serwisu mandatownik.pl mają na celu polepszenie znajomości przepisów ruchu drogowego i kodeksu wykroczeń. Informacje tutaj zawarte nie są ostateczną wykładnią i mają jedynie charakter informacyjno-edukacyjny. Autor treści nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w serwisie mandatownik.pl.
Pozostaw komentarz